Đại biểu Hoàng Văn Cường: Duyệt hồ sơ mua nhà ở xã hội tạo 'gánh nặng' cho doanh nghiệp

Cần tăng cường phối hợp giữa chính quyền - doanh nghiệp - ngân hàng

Chiều 6/3, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì Hội nghị trực tuyến toàn quốc về tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội.

Phát biểu tại Hội nghị, GS.TS Hoàng Văn Cường, đại biểu Quốc hội khoá 15 nhấn mạnh ý nghĩa quan trọng của việc phát triển nhà ở xã hội trong bối cảnh hiện nay. Tại Quyết định số 444/QĐ-TTg ngày 27/2/2025, Thủ tướng Chính phủ đã giao nhiệm vụ phát triển nhà ở xã hội cho các địa phương. Điều này đánh dấu sự chuyển biến từ mô hình phát triển thụ động trước đây, vốn kém hấp dẫn so với bất động sản thương mại, sang một cơ chế chủ động hơn.

Theo GS.TS Hoàng Văn Cường, chính sách này tạo điều kiện để các bên liên quan, bao gồm doanh nghiệp, ngân hàng và người dân, chủ động huy động nguồn vốn và lập kế hoạch đầu tư. Sự phối hợp "tam giác" giữa chính quyền, doanh nghiệp và ngân hàng sẽ mang lại hiệu quả cao hơn, đặc biệt trong năm 2025 – thời điểm then chốt để đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế 8%.

GS.TS Hoàng Văn Cường, đại biểu Quốc hội khóa 15 phát biểu tại hội nghị. Ảnh VGP/Nhật Bắc

“Bất động sản, đặc biệt là nhà ở xã hội, sẽ là động lực thúc đẩy tăng trưởng. Việc phát triển nhà ở xã hội không chỉ giải quyết nhu cầu an cư mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng sống và tạo xung lực kinh tế - xã hội bền vững”, ông Hoàng Văn Cường nhận định.

Ông Hoàng Văn Cường cho rằng, việc phát triển nhà ở xã hội đang đối mặt với hai thách thức lớn. Trước hết là quỹ đất. Theo đó, hiện nay không gian và mặt bằng dành cho nhà ở xã hội còn hạn chế, khiến người dân và doanh nghiệp khó tiếp cận. Thứ hai đó là nguồn vốn. Ông Cường cho rằng, nếu không giải quyết được vấn đề này, việc tăng trưởng nhà ở xã hội sẽ rất khó đạt được mục tiêu đề ra.

4 kiến nghị trọng tâm để phát triển nhà ở xã hội

Trước thực trạng phát triển nhà ở xã hội hiện nay, đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường kiến nghị 4 nội dung: Thứ nhất, cần rà soát lại quy hoạch đất đai dành cho nhà ở xã hội tại các địa phương. Hiện nay, Chính phủ đã ban hành các tiêu chí cụ thể, tức là đã xác định được nhu cầu. Từ đó, chúng ta có thể tính toán chính xác diện tích đất cần thiết. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải kiểm tra xem các địa phương đã thực hiện đúng kế hoạch phân bổ quỹ đất này hay chưa. Nếu không có sự giám sát chặt chẽ, việc triển khai nhà ở xã hội sẽ tiếp tục gặp trở ngại, ảnh hưởng đến cả doanh nghiệp và người dân có nhu cầu thực sự.

Thứ hai, quy hoạch nhà ở xã hội cần được thực hiện tại các vị trí phù hợp với nơi sinh sống của người lao động, đặc biệt là các khu vực đông dân cư. Hiện nay, dù một số địa phương đã bố trí quỹ đất cho nhà ở xã hội, nhưng nhiều vị trí quá xa trung tâm, gây khó khăn trong việc tiếp cận các tiện ích và phương tiện giao thông. Ông Cường cho rằng, nhà ở xã hội cần được đặt gần những khu vực có điều kiện sống cơ bản để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả sử dụng.

Dự án nhà ở xã hội Hạ Đình (huyện Thanh Trì, Hà Nội) đang 'gây sốt' trên thị trường ở thời điểm hiện tại. Ảnh: Khôi Nguyên

Thứ ba, quy hoạch các khu nhà ở xã hội cần tập trung hóa, thay vì phân tán. Nếu chỉ triển khai các dự án quy mô nhỏ với mức đầu tư hạn chế, sẽ rất khó hình thành các quần thể dân cư có đầy đủ tiện ích cần thiết như y tế, giáo dục và thương mại.

“Tôi đồng tình rằng, đối với nhà ở xã hội, cần tăng mật độ xây dựng và quy mô dự án để tạo ra các khu đô thị tập trung đủ lớn. Khi đó, các địa phương mới có thể thu hút đầu tư hạ tầng xã hội, đáp ứng nhu cầu của đối tượng thụ hưởng nhà ở xã hội. Điều này sẽ dẫn đến sự hình thành các mô hình đô thị đa chức năng, phù hợp với người lao động, chẳng hạn như các khu đô thị 3 phút (gần nơi làm việc, dịch vụ và giao thông)”, ông Cường cho biết.

Một vấn đề “nóng” được ông Cường đặt ra đó là làm thế nào để thực hiện quy hoạch hiệu quả. Ông Cường cho rằng các địa phương phải chịu trách nhiệm đánh giá và đầu tư hạ tầng cơ bản bên ngoài dự án, như giao thông và tiện ích công cộng. Đây là nhiệm vụ bắt buộc, không thể né tránh. Nếu hạ tầng ngoại khu không được đảm bảo, doanh nghiệp dù có triển khai dự án cũng khó đạt được hiệu quả mong muốn.

Về các dự án lớn, tôi đề xuất cho phép doanh nghiệp đầu tư hạ tầng mềm bên trong, chẳng hạn như cơ sở y tế, giáo dục hoặc dịch vụ cộng đồng. Việc này không chỉ giảm gánh nặng cho chính quyền mà còn hỗ trợ doanh nghiệp tạo ra các khu dân cư chất lượng cao. Nếu chính sách này được chấp thuận, tôi tin rằng chúng ta sẽ tạo được mặt bằng thuận lợi để doanh nghiệp triển khai nhà ở xã hội một cách hiệu quả và bền vững.

Thứ tư, cần xem xét và đơn giản hóa các thủ tục hành chính liên quan đến phát triển nhà ở xã hội. Ông Cường đưa ra đánh ra, nhiều doanh nghiệp hiện đang gặp phải không ít vướng mắc khiến quá trình triển khai dự án bị cản trở. “Với nhà ở xã hội, chúng ta hoàn toàn có thể chuẩn hóa quy trình giải quyết thủ tục và ấn định thời gian xử lý cụ thể. Điều này sẽ giúp tránh tình trạng kéo dài không cần thiết, đồng thời giảm bớt gánh nặng hành chính cho doanh nghiệp”, ông Cường kiến nghị.

Cơ quan nhà nước cần đảm nhận xét duyệt hồ sơ mua nhà ở xã hội

Theo ông Đặng Văn Cường, hiện tại các dự án nhà ở xã hội chưa phải đối mặt với quá nhiều cạnh tranh. Thế nhưng, trong trường hợp có nhiều doanh nghiệp cùng đăng ký thực hiện một dự án, ông đề xuất cần xây dựng tiêu chí lựa chọn nhà thầu minh bạch và hiệu quả. Tiêu chí quan trọng nhất nên là thời gian hoàn thành dự án, thay vì chỉ tập trung vào yếu tố chi phí.

Nhằm thực thi hiệu quả nội dung trên, ông Cường kiến nghị thành lập một nhóm đầu mối chịu trách nhiệm giám sát và điều phối, đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong quá trình lựa chọn.

Cùng với đó, ông Cường cũng đề nghị cơ quan nhà nước cần đảm nhận trách nhiệm xét duyệt thông tin và hồ sơ của người mua nhà ở xã hội, thay vì đẩy gánh nặng này sang doanh nghiệp.

“Với công nghệ hiện nay, chúng ta có thể xây dựng một cơ sở dữ liệu tập trung về những đối tượng đủ tiêu chuẩn mua nhà ở xã hội. Doanh nghiệp chỉ nên tập trung vào việc cung cấp sản phẩm và thực hiện giao dịch mua bán, chứ không phải chịu trách nhiệm xác minh tính hợp lệ của người mua. Điều này sẽ giảm thiểu rủi ro và tăng tính minh bạch trong quá trình triển khai dự án”, ông Cường kiến nghị.

Đề xuất thành lập Quỹ nhà ở xã hội

Để tăng cường các giải pháp huy động vốn trong nước để phát triển nhà ở xã hội, ông Cường cho rằng, theo Nghị quyết của Quốc hội, việc nghiên cứu thành lập Quỹ nhà ở xã hội đã được đề cập. Ông đề xuất chính thức hình thành quỹ này, sử dụng nguồn tiền từ khoản đóng góp 2% tiền sử dụng đất của các dự án nhà ở xã hội mà doanh nghiệp nộp. Nguồn quỹ này sẽ được dùng để đầu tư phát triển nhà ở xã hội trong tương lai.

Ngoài ra, ông Cường cũng đề xuất áp dụng cơ chế người dân có thể đóng góp trước vào quỹ khi đăng ký mua nhà. Tiêu chí ưu tiên có thể dựa trên mức đóng góp và thời gian tham gia. Cụ thể, ai đóng nhiều tiền và tham gia lâu hơn sẽ được ưu tiên lựa chọn. Cách làm này không chỉ huy động vốn hiệu quả mà còn giúp phân loại rõ ràng giữa đối tượng có khả năng mua, thuê mua hoặc thuê nhà, thay vì phải đánh giá thủ công từng trường hợp.

Ông Cường cũng đề nghị giao chỉ tiêu cụ thể cho các ngân hàng về phát triển nhà ở xã hội, kèm theo kế hoạch thực hiện chi tiết và hợp lý. Hiện gói tín dụng 120.000 tỷ đồng đã được triển khai, nhưng tiến độ giải ngân cần được điều chỉnh phù hợp với kế hoạch phát triển mà các địa phương đề ra. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa ngân hàng và chính quyền địa phương để đảm bảo nguồn vốn được phân bổ kịp thời và hiệu quả.