Chính sách phát triển hydro xanh cần điều gì để thành công?

Phát triển năng lượng hydrogen đang trở thành trọng tâm trong chiến lược tăng trưởng xanh của Việt Nam giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050. Theo Quyết định số 1658/QĐ-TTg ngày 1/10/2021 do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, hydrogen được xác định là một trong những giải pháp quan trọng nhằm thực hiện các mục tiêu giảm phát thải và phát triển bền vững.

Hành động cụ thể từ chiến lược quốc gia

Ngày 7/2/2024, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục ban hành Quyết định số 165/QĐ-TTg về Chiến lược phát triển năng lượng hydrogen đến năm 2030, tầm nhìn 2050. Chiến lược này đặt mục tiêu thực hiện 90 nghiên cứu công nghệ, triển khai các đề án thử nghiệm sản xuất và thúc đẩy sử dụng hydrogen, phù hợp với xu hướng toàn cầu.

Đặc biệt, công nghệ hydrogen đã được đưa vào danh mục công nghệ cao ưu tiên đầu tư theo Quyết định số 38/2020/QĐ-TTg ngày 30/12/2020, tạo cơ sở để các doanh nghiệp trong lĩnh vực này hưởng chính sách ưu đãi đầu tư.

Đến ngày 21/2/2024, Bộ trưởng Bộ Công Thương đã ký ban hành Quyết định số 366/QĐ-BCT về kế hoạch thực hiện chiến lược phát triển năng lượng hydrogen. Kế hoạch này nhằm cụ thể hóa các nhiệm vụ và giải pháp, đồng thời làm căn cứ để các đơn vị trực thuộc Bộ Công Thương xây dựng, điều chỉnh chương trình hành động. Việc kiểm tra, giám sát, sơ kết và tổng kết thực hiện chiến lược cũng sẽ được triển khai chặt chẽ, đảm bảo tiến độ và hiệu quả, với các báo cáo định kỳ gửi lên Thủ tướng Chính phủ.

Để hydro xanh phát triển bền vững, Việt Nam cần có những chính sách, khung pháp lý phù hợp để đầu tư thực sự có hiệu quả, đạt được các mục tiêu năng lượng. - Ảnh minh họa

Với những bước đi đồng bộ từ chính sách đến thực tiễn, Việt Nam đang khẳng định quyết tâm phát triển hydrogen như một nguồn năng lượng sạch, góp phần thực hiện cam kết giảm phát thải và thúc đẩy tăng trưởng xanh.

Cần khung pháp lý hoàn thiện và nguồn lực đầu tư đồng bộ

Tham luận tại Diễn đàn "Phát triển năng lượng cạnh tranh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045" vừa diễn ra tại Hà Nội, Tiến sĩ Võ Thành Phong và và Tiến sĩ Ngô Đình Sáng đến từ Vụ Khoa học và Công nghệ, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương cho rằng, dù đã có một số cơ chế, chính sách ưu đãi nhằm thúc đẩy lĩnh vực năng lượng sạch, đặc biệt là hydro, nhưng quá trình triển khai vẫn gặp nhiều thách thức.

Một trong những rào cản lớn là khung pháp lý hỗ trợ phát triển hydro xanh vẫn chưa hoàn thiện, khiến việc tham gia vào quá trình chuyển đổi năng lượng gặp khó khăn. Hiện nay, các quy định liên quan đến khử carbon trong sản xuất công nghiệp, lưu trữ và vận chuyển năng lượng, cũng như phát triển pin nhiên liệu chưa được xây dựng đầy đủ. Các nút thắt trong chuỗi cung ứng, điển hình như giá điện từ năng lượng tái tạo, cũng chưa có giải pháp tháo gỡ triệt để.

Bên cạnh đó, các cơ chế, chính sách năng lượng thời gian qua còn thiếu điều kiện và nguồn lực để nghiên cứu, đánh giá trên cơ sở khoa học khách quan. Điều này ảnh hưởng đến cả quá trình hoạch định và thực thi. Để đảm bảo hydro xanh có thể tham gia hiệu quả vào quá trình chuyển dịch năng lượng, hoạt động khoa học và công nghệ (KH&CN) trong lĩnh vực này cần được thúc đẩy với các chính sách phù hợp và biện pháp triển khai hiệu quả.

Việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về hạ tầng lưu trữ, vận chuyển khí đốt là yêu cầu cấp thiết. Cùng với đó, Việt Nam cần chuẩn bị khung pháp lý đầy đủ nhằm đáp ứng điều kiện xuất khẩu hydro xanh sang các thị trường tiềm năng như Nhật Bản và Hàn Quốc.

Tuy nhiên, với xuất phát điểm còn thấp, ngành công nghiệp năng lượng hydro của Việt Nam đang đối diện với nhiều hạn chế về hạ tầng, công nghệ và nguồn nhân lực. Do đó, chiến lược phát triển cần kết hợp giữa hợp tác quốc tế để tận dụng nguồn vốn, công nghệ với việc chủ động nâng cao năng lực trong nước. Mục tiêu đưa Việt Nam từ vị thế “đi theo” (follower) đến “dẫn dắt” (leader) trong lĩnh vực hydro xanh vẫn là thách thức không nhỏ.

Ngoài ra, nguồn lực đầu tư cho KH&CN trong ngành năng lượng nói chung và hoạt động nghiên cứu phát triển (R&D) về hydro nói riêng còn hạn chế. Mô hình quản lý vẫn thiếu sự liên kết giữa các cơ quan, doanh nghiệp và tổ chức khoa học. Đồng thời, tiêu chí lựa chọn các nhiệm vụ trọng điểm trong lĩnh vực này chưa được nghiên cứu đầy đủ.

Theo các chuyên gia, để phát triển hydro xanh một cách bền vững, Việt Nam cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và tổ chức KH&CN, đồng thời xây dựng một hệ sinh thái hỗ trợ đồng bộ nhằm thúc đẩy lĩnh vực này trong tương lai.

Cơ chế chính sách dẫn dắt và chiến lược đầu tư bài bản

Theo các chuyên gia, việc nghiên cứu, phát triển và ứng dụng công nghệ hydro xanh cần kết hợp chặt chẽ giữa nguồn lực trong nước và hợp tác quốc tế. Quá trình này không chỉ đòi hỏi sự điều chỉnh phù hợp với điều kiện thực tiễn mà còn phải đảm bảo tính bền vững trong dài hạn.

Chuyển dịch năng lượng đang được thúc đẩy bởi hai yếu tố chính là chính sách và công nghệ, trong đó chính sách giữ vai trò then chốt. Trên cơ sở các nghiên cứu toàn diện, Việt Nam cần ưu tiên phát triển một số lĩnh vực trọng điểm nhằm cụ thể hóa mục tiêu tổng thể về hydro xanh. Theo đánh giá, các lĩnh vực cần tập trung trong giai đoạn ngắn và trung hạn gồm: Phát triển dự án hydro xanh từ quy mô thí điểm đến quy mô công nghiệp, mở rộng các loại hình năng lượng tái tạo với quy mô lớn nhằm tối ưu hóa chi phí sản xuất, cũng như đẩy mạnh ứng dụng hydro xanh trong ngành điện, hóa chất và giao thông vận tải.

Việc triển khai các nhiệm vụ khoa học và công nghệ liên quan đến hydro xanh cũng cần cải thiện ở nhiều khía cạnh. Trước hết, các cơ quan quản lý cần đánh giá mức độ trưởng thành của công nghệ và chỉ số sẵn sàng thương mại để lựa chọn các dự án phù hợp, tránh đầu tư vào công nghệ chưa được kiểm chứng trên phạm vi quốc tế. Đồng thời, cần tăng cường sự phối hợp giữa các cấp quản lý để tránh trùng lặp nội dung nghiên cứu, cũng như gắn kết kết quả khoa học với hoạt động tiêu chuẩn hóa, sở hữu trí tuệ và đổi mới sáng tạo.