Người dùng gặp hoạ vì hàng giả 'núp bóng' thương hiệu ngoại

Khi hàng giả "núp bóng" tên doanh nghiệp ngoại

Thời gian qua, nhiều vụ việc sản xuất, kinh doanh hàng giả với quy mô lớn bị lực lượng chức năng triệt phá đã cho thấy một thực tế đáng lo ngại. Đó là việc có không ít doanh nghiệp Việt Nam khi đăng ký kinh doanh đã sử dụng tên gọi gần giống hoặc dễ gây nhầm lẫn với các thương hiệu nổi tiếng nước ngoài, tiềm ẩn nguy cơ đánh lừa người tiêu dùng và gây thiệt hại nghiêm trọng về niềm tin thị trường.

Theo thông tin từ Cổng thông tin điện tử Công an nhân dân, ngày 22/4/2024, Cục Cảnh sát kinh tế (C03) phối hợp với Công an TP Hà Nội triệt phá thành công đường dây sản xuất, buôn bán thực phẩm chức năng giả với quy mô khủng, thu giữ hơn 100 tấn hàng hóa giả mạo.

Thủ đoạn của các đối tượng là lập các công ty “bình phong” với tên gọi dễ gây nhầm tưởng liên quan tới các thương hiệu nổi tiếng quốc tế (MediPhar, MediUSA, MegaLife) nhằm hợp thức hóa hoạt động sản xuất, tiêu thụ thực phẩm chức năng giả.

Tương tự, tại Phú Thọ, lực lượng chức năng đã tiến hành khám xét Công ty TNHH Thương mại Famimoto và phát hiện doanh nghiệp này đã sản xuất, tiêu thụ hàng chục tấn mì chính, hạt nêm, dầu ăn giả. Qua điều tra ban đầu, sản phẩm được thiết kế bao bì gần giống với các nhãn hiệu lớn trên thị trường, khiến người tiêu dùng rất dễ nhầm lẫn khi lựa chọn.

Chưa dừng lại ở đó, tên của doanh nghiệp này cũng dễ khiến người dùng nhầm lẫn với sản phẩm mì chính được sản xuất bởi một thương hiệu Nhật Bản.

Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an phát hiện, thu giữ 100 tấn thực phẩm chức năng giả. Vụ việc có liên quan tới một số công ty có tên gọi dễ gây nhầm lẫn với thương hiệu nước ngoài như: MediPhar, MediUSA, MegaLife. Ảnh: Hoàng Phong

Các vụ việc trên cho thấy, việc lợi dụng tên gọi doanh nghiệp "na ná" thương hiệu ngoại đã trở thành một phương thức tinh vi để các đối tượng sản xuất hàng giả “qua mặt” người tiêu dùng và cơ quan quản lý.

Theo quy định tại Luật Doanh nghiệp 2020, tên doanh nghiệp không được trùng hoặc gây nhầm lẫn với tên doanh nghiệp đã đăng ký trước. Khoản 2 Điều 37 quy định rõ: “Tên doanh nghiệp không được xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ đối với nhãn hiệu đã được bảo hộ”.

Tuy nhiên, thực tế triển khai cho thấy, việc kiểm tra sự trùng lặp chủ yếu chỉ giới hạn trong cơ sở dữ liệu tên doanh nghiệp quốc gia. Bên cạnh đó, hiện cũng chưa có cơ chế bắt buộc đối chiếu rộng rãi với nhãn hiệu quốc tế, hoặc các thương hiệu nổi tiếng chưa đăng ký tại Việt Nam.

Điều này tạo ra khoảng trống, khiến một số doanh nghiệp cố tình đặt tên na ná thương hiệu nước ngoài (chỉ cần khác một chút về âm tiết, chữ viết) là đã được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp.

Đơn cử như việc một doanh nghiệp lấy tên “Famimoto” rất dễ khiến người tiêu dùng liên tưởng tới các thương hiệu quốc tế uy tín. Khi bán sản phẩm giả, nhái dưới cái tên na ná này, doanh nghiệp lừa dối người tiêu dùng, đồng thời rất khó bị xử lý ngay từ đầu nếu chỉ nhìn vào giấy tờ đăng ký kinh doanh.

Ngoài Luật Doanh nghiệp, Khoản 3 Điều 6 Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi năm 2022 cũng có quy định rõ: “Quyền sở hữu công nghiệp đối với nhãn hiệu được xác lập trên cơ sở đăng ký tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền”. Điều 202 của Luật Sở hữu trí tuệ cũng quy định về các biện pháp xử lý xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, bao gồm yêu cầu chấm dứt hành vi vi phạm, bồi thường thiệt hại.

Tuy nhiên, vấn đề mấu chốt là nếu thương hiệu quốc tế chưa đăng ký tại Việt Nam, hoặc nhãn hiệu chưa được bảo hộ, thì việc đối chiếu để từ chối cấp phép tên doanh nghiệp gần như không khả thi. Thêm vào đó, ngay cả khi phát hiện nhầm lẫn, quy trình yêu cầu doanh nghiệp đổi tên cũng phức tạp, kéo dài.

Trước tình trạng trên, Nghị định 65/2023/NĐ-CP, sửa đổi Nghị định 01/2021/NĐ-CP đã phần nào siết chặt hơn việc đặt tên của doanh nghiệp khi đăng ký kinh doanh. Cụ thể, khi đăng ký tên, cơ quan đăng ký doanh nghiệp phải từ chối nếu phát hiện tên gây nhầm lẫn với nhãn hiệu đã bảo hộ.

Nghị định cũng cho phép cơ quan đăng ký yêu cầu doanh nghiệp đổi tên trong vòng 30 ngày nếu phát hiện sau khi cấp giấy phép. Tuy nhiên, việc thực thi ngoài thực tế vẫn phụ thuộc rất nhiều vào ý thức tự giác của doanh nghiệp và năng lực kiểm tra, đối chiếu của cán bộ đăng ký.

Sản phẩm mì chính giả do Công ty TNHH Thương mại Famimoto cung cấp ra thị trường có tên gọi dễ gây nhầm lẫn với thương hiệu nước ngoài. Ảnh: Công an tỉnh Phú Thọ

Siết chặt việc đặt tên doanh nghiệp

Việc doanh nghiệp cố tình đặt tên gây nhầm lẫn dẫn đến hàng loạt hệ lụy như người tiêu dùng nhầm tưởng sản phẩm có nguồn gốc từ thương hiệu lớn, dễ bị lừa đảo; môi trường kinh doanh bị méo mó, tạo ra lợi thế cạnh tranh không công bằng; hàng giả, hàng kém chất lượng tràn lan, gây tổn hại sức khỏe cộng đồng; hình ảnh quốc gia bị ảnh hưởng nếu hàng giả Việt Nam len lỏi vào thị trường nước ngoài.

Các vụ việc như 100 tấn thực phẩm chức năng giả hay hàng chục tấn mì chính giả mới bị phát hiện chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Nếu không siết chặt từ khâu cấp phép, những vụ việc tương tự chắc chắn còn tiếp diễn. Để khắc phục tình trạng này, thiết nghĩ, các cơ quan chức năng cần đồng bộ nhiều giải pháp.

Trước hết, cần bổ sung quy định cơ quan đăng ký doanh nghiệp phải đối chiếu với cơ sở dữ liệu nhãn hiệu quốc tế và các thương hiệu nổi tiếng khi xét duyệt tên doanh nghiệp; tăng cường phối hợp liên ngành giữa cơ quan đăng ký kinh doanh và Cục Sở hữu trí tuệ.

Bên cạnh đó, cần tuyên truyền nâng cao nhận thức cho doanh nghiệp về trách nhiệm trong việc lựa chọn tên, tránh hành vi cố tình gây nhầm lẫn. Cơ quan chức năng cũng cần có chế tài mạnh hơn đối với doanh nghiệp cố tình lợi dụng tên gọi để lừa dối người tiêu dùng, cần xử lý hình sự theo Điều 192 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017).