Địa phương khó khăn có thể giữ lại đến 90% nguồn thu từ đất

Phân cấp ngân sách nhằm tăng vai trò chủ động của địa phương

Chiều 17/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, các đại biểu thảo luận tại tổ về một số dự luật, trong đó có Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Ngân sách nhà nước. Trong phiên họp, các ý kiến tập trung vào Điều 35 về phân cấp nguồn thu giữa ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương.

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh dẫn lại Kết luận số 93-KL/TW của Bộ Chính trị về định hướng đến năm 2030, ngân sách Trung ương giữ vai trò chủ đạo chiếm khoảng sáu mươi phần trăm, ngân sách địa phương chủ động phần còn lại. Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh nhấn mạnh đây là cách tiếp cận phù hợp nhằm tăng tính tự chủ của địa phương trong quản lý, sử dụng nguồn lực mà vẫn bảo đảm vai trò điều tiết của ngân sách Trung ương.

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh. Ảnh: VPQH

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết, nếu Trung ương thu hết các nguồn quan trọng như xổ số, đất đai, doanh nghiệp nhà nước thì địa phương sẽ rất khó khăn. Do đó, cần có cơ chế phân chia hài hòa, đặc biệt là tỷ lệ thu từ cấp quyền sử dụng đất nên qui định theo hướng linh hoạt. Cụ thể, những địa phương có khả năng cân đối được ngân sách thì giữ lại bảy mươi phần trăm, còn địa phương khó khăn có thể giữ đến tám mươi hoặc chín mươi phần trăm.

Tuy vậy, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh lưu ý cần giữ lại ở Trung ương những khoản thu có tác động lớn đến an ninh tài chính quốc gia, tiền tệ và những nội dung thuộc thẩm quyền của Quốc hội theo Hiến pháp. Không thể vì phân cấp mà đánh đổi ổn định vĩ mô hoặc làm xói mòn vai trò giám sát của Quốc hội.

Liên quan đến các khoản thu phân chia và tỷ lệ phần trăm giữa ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương được quy định tại khoản 2, Điều 35, Đại biểu Hoàng Đức Chính (Đoàn Hòa Bình) cho rằng, hầu hết các địa phương chịu điều tiết ngân sách Trung ương hỗ trợ đều có kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn. Do vậy, việc không phân chia tỷ lệ phần trăm nguồn thu không chỉ để cho các địa phương chủ động có nguồn kinh phí phát triển cơ sở hạ tầng mà còn khuyến khích cấp ủy chính quyền địa phương, nhất là ở cấp xã tạo quỹ đất sạch để đấu giá, đấu thầu tăng thu ngân sách.

Đại biểu Hoàng Đức Chính (Đoàn Hòa Bình). Ảnh: VPQH

“Thực tế hiện nay đang phân cấp cho địa phương hưởng 100% nhưng tùy theo điều kiện của tỉnh thì có tỉnh điều tiết về tỉnh một phần, cấp huyện và xã chỉ được khoảng 70 - 80%. Do vậy, trong giai đoạn hiện nay chỉ nên điều tiết đối với những địa phương có số thu ngân sách tự cân đối được”, đại biểu Hoàng Đức Chính nêu quan điểm.

Cần quy định rõ ràng về tỷ lệ và thời gian phân chia nguồn thu

Đại biểu Hà Đức Minh (Đoàn Lào Cai) nêu quan điểm, đối với Điều 35, nguồn thu ngân sách Trung ương, tại khoản 2 ban soạn thảo đang xây dựng theo 2 phương án để xin ý kiến. Đại biểu Minh đồng tình với phương án hai vì linh hoạt hơn, có khả năng điều chỉnh theo thực tiễn biến động của cơ cấu thu ngân sách. Đại biểu Hà Đức Minh đề nghị cần bổ sung quy định rõ khung tối đa, tối thiểu cho từng loại thuế, ví dụ như thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế bảo vệ môi trường địa phương phải được hưởng không dưới hai mươi phần trăm.

Đại biểu Hà Đức Minh cũng nhấn mạnh yêu cầu Chính phủ công khai dữ liệu, phương pháp và tiêu chí xây dựng tỷ lệ. Thời gian thực hiện mỗi kỳ phân chia nên tối thiểu ba năm để địa phương chủ động lập kế hoạch tài chính trung hạn.

Đại biểu Hà Đức Minh (Đoàn Lào Cai)

Một điểm cần làm rõ theo Đại biểu Hà Đức Minh là ranh giới giữa khoản thu “do địa phương quản lý” và “do cơ quan trung ương cấp phép”. Với các khoản có tác động trực tiếp đến môi trường như tài nguyên và phí bảo vệ môi trường, đại biểu đề xuất nên tăng tỷ lệ địa phương hưởng hoặc quy định nghĩa vụ hoàn trả từ Trung ương về địa phương khai thác.

Tiền sử dụng đất không thể là thước đo năng lực ngân sách

Đại biểu Trần Thị Vân (Đoàn Bắc Ninh) phân tích sâu về tỷ lệ chia thu từ tiền sử dụng đất. Dự thảo luật quy định ngân sách Trung ương hưởng ba mươi phần trăm, địa phương hưởng bảy mươi phần trăm nếu không nhận bổ sung cân đối. Với địa phương nhận bổ sung cân đối, tỷ lệ là hai mươi, tám mươi.

Tuy nhiên, theo Đại biểu Trần Thị Vân, tiền sử dụng đất là nguồn thu không bền vững, biến động theo thị trường bất động sản, không phản ánh đúng năng lực thu ngân sách của nền kinh tế. Mặt khác, khoản thu này thường bao gồm cả chi phí bồi thường, giải phóng mặt bằng và đầu tư hạ tầng cho dự án đấu giá quyền sử dụng đất.

Đại biểu Trần Thị Vân (Đoàn Bắc Ninh). Ảnh: VPQH

Từ thực tiễn đó, Đại biểu Trần Thị Vân đề nghị quy định thống nhất mức chia hai mươi, tám mươi sau khi trừ chi phí hạ tầng, nhằm bảo đảm công bằng và sát thực tế quản lý.

Bên cạnh đó, tại Điều 19 dự thảo Luật, liên quan đến nhiệm vụ, quyền hạn của Quốc hội, Đại biểu Trần Thị Vân lưu ý điểm b khoản bốn đang đề nghị không quy định mức bố trí kinh phí cụ thể cho các lĩnh vực trọng yếu như: Giáo dục, đào tạo, khoa học, công nghệ. Đồng thời, điểm a và b khoản năm Điều 9 cũng không giao Quốc hội quyết định tổng chi ngân sách Trung ương cho từng bộ, ngành. Đại biểu Trần Thị Vân cho rằng, cách tiếp cận này làm suy giảm vai trò quyết định ngân sách tối cao của Quốc hội và cần được cân nhắc lại.