Từ A0 tới NSMO: Sứ mệnh trái tim của ngành điện

Sau 3 thập kỷ hình thành và phát triển, từ sau ngày 1/8/2024, Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia (A0) đã chính thức trực thuộc Bộ Công Thương với tên gọi mới và sứ mệnh mới.

Từ A0 tới NSMO – những nhiệm vụ lịch sử

Với mục đích có một cơ quan chỉ huy, điều hành hệ thống điện thống nhất của quốc gia, nhất là sau khi hệ thống lưới điện truyền tải (đường dây 500kV mạch 1) đi vào vận hành, ngày 30/9/1992, Bộ trưởng Bộ Năng lượng đã ký Quyết định thành lập Ban chuẩn bị sản xuất Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia trực thuộc Công ty Điện lực 1.

Sau quá trình chuẩn bị kỹ lưỡng, ngày 11/4/1994, A0 chính thức được thành lập theo Quyết định số 180 NL/TCCB-LĐ của Bộ Năng lượng, là đơn vị trực thuộc Bộ Năng lượng; với nhiệm vụ trọng tâm là chỉ huy điều hành hệ thống sản xuất, truyền tải, phân phối điện năng trong hệ thống điện quốc gia, nhằm đạt kết quả tối ưu về kỹ thuật và kinh tế; đảm bảo hệ thống điện quốc gia vận hành liên tục, tin cậy, an toàn.

Trong cái buổi đầu sơ khai ấy, A0 đã vinh dự được đón cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã tới phòng điều khiển của A0 để chỉ đạo công tác đóng điện đường dây 500 kV Bắc – Nam mạch 1 vào ngày 27/5/1994. Thời điểm đầu tiên hòa điện 4 tổ máy của Nhà máy Thủy điện Hoà Bình với Hệ thống điện miền Nam vào 19h07’ ngày 27/5/1994 đã trở thành mốc lịch sử của sự thống nhất hệ thống điện trong cả nước, đánh dấu một bước phát triển mới của hệ thống điện Việt Nam nói chung và công tác điều độ hệ thống điện ở Việt Nam nói riêng.

Quá trình sau đó, A0 đã được chuyển về Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và được giao thêm nhiều nhiệm vụ mới và ngày càng hoàn thiện về cơ cấu tổ chức cũng như chức năng nhiệm vụ. Cụ thể, ngày 24/10/1995, tại Quyết định số 559 NL/TCCB-LĐ của Bộ Năng lượng, chuyển A0 về trực thuộc Tổng công ty Điện lực Việt Nam (nay là EVN). A0 có thêm nhiệm vụ là tiếp nhận điều hành trực tiếp tất cả các nhà máy điện có công suất tổ máy trên 30MW nhằm khai thác hiệu quả tổng hợp các nhà máy điện, đảm bảo việc cung cấp điện an toàn, ổn định cho các nhu cầu dùng điện trên phạm vi toàn quốc.

Ngày 31/12/1998, thực hiện chủ trương đổi mới doanh nghiệp Nhà nước của Chính phủ, với các Quyết định số 82, 83, 84/QĐ-BCN của Bộ Công nghiệp, các Trung tâm Điều độ Hệ thống điện 3 miền (Bắc, Trung, Nam) được sáp nhập với A0, chịu trách nhiệm điều độ hệ thống điện theo 2 cấp là quốc gia và cấp miền. A0 đảm nhận nhiệm vụ điều hành trực tiếp hệ thống điện bao gồm các nhà máy điện có công suất trên 30 MW, hệ thống truyền tải từ cấp điện áp 110 - 500kV. Đổng thời thực hiện 05 chức năng chính gắn với nhiệm vụ chuyên môn.

Năm 2004, Trung tâm đảm nhận thêm chức năng tham gia thiết kế thị trường điện nội bộ EVN và trực tiếp vận hành thị trường điện này từ tháng 1/2007 đến tháng 7/2007.

Ngày 1/8/2024 là dấu mốc mới trong lịch sử của A0 khi Thủ tướng Chính phủ đã ban hành các Quyết định (số 752/QĐ-TTg và số 753/QĐ-TTg) tách A0 từ EVN, thành lập Công ty TNHH MTV Vận hành hệ thống điện và thị trường điện Quốc gia (NSMO) do Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp làm đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước. Sau đó chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu vốn Nhà nước từ Uỷ ban Quản lý vốn Nhà nước tại Doanh nghiệp về Bộ Công Thương. Chính thức từ đây, A0 đã là một doanh nghiệp Nhà nước, trực thuộc Bộ Công Thương để tiếp tục sứ mệnh mới trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Trung tâm điều hành hệ thống điện Quốc gia

Từ nhỏ bé đến trung tâm đầu não của quốc gia điện top 20 thế giới

Có thể nói, sau 30 năm hình thành và phát triển, từ buổi ban đầu còn nhiều bỡ ngỡ, khó khăn, thiếu thốn về cơ sở vật chất, thiết bị đến con người và cả sự thay đổi về quy mô hệ thống hết sức phức tạp cũng như những khó khăn, thuận lợi về công nghệ mới…thế nhưng vượt trên tất cả những thách thức đó với tinh thần xuyên suốt và là kim chỉ nam cho tất cả cán bộ công nhân viên của trung tâm - tinh thần "Một Điều Độ”, A0 đã hoàn thành xuất sắc sứ mệnh, nhiệm vụ được Đảng, Nhà nước và Nhân dân giao phó với vai trò là “trung tâm đầu não” của hệ thống điện quốc gia, góp phần đảm bảo hệ thống điện hoạt động an toàn, tin cậy, ổn định, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước qua từng thời kỳ.

Theo đó, A0 đã không ngừng hoàn thiện bộ máy, nâng cao năng lực quản lý, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực để đảm bảo quản lý, điều độ, vận hành hệ thống điện quốc gia an toàn. Đội ngũ cán bộ kỹ sư các thế hệ của A0 cũng không ngừng lớn mạnh, từ chỗ chỉ có hơn 50 người, đến nay số lượng đã tăng lên khoảng 500 người, với trình độ chuyên môn cao, đủ để làm chủ hệ thống trang thiết bị tiên tiến, hiện đại nhất.

Nếu như năm 1994, thời điểm bắt đầu vận hành đường dây 500kV, phụ tải hệ thống điện quốc gia chỉ là 14,3 tỷ kWh nhưng đến nay, phụ tải hệ thống đã đạt trên 300 tỷ kWh, tăng gần 20 lần. Và từ một hệ thống điện nhỏ ghi nhận năm 2001 công suất đặt của HTĐ Quốc gia vỏn vẹn chưa đến 8.000 MW chưa có danh tiếng trong khu vực và thế giới thì đến nay HTĐ Việt Nam với tổng công suất đặt lên tới trên 85.000MW đứng đầu khu vực Đông Nam Á, top 20 thế giới, đặc biệt có nguồn năng lượng tái tạo chiếm tới 33% công suất đặt hệ thống, phục vụ cung cấp điện cho hơn 100 triệu người dân và xuất khẩu 1 phần điện sang nước bạn Campuchia.

A0 cũng không ngừng sáng tạo, đẩy mạnh nghiên cứu khoa học công nghệ, sáng kiến cải tiến kỹ thuật và tự động hóa trong vận hành và điều khiển hệ thống điện Việt Nam với 07 đề tài nghiên cứu khoa học và gần 40 sáng kiến cấp EVN, mang lại hiệu quả kinh tế kỹ thuật cao khi áp dụng vào thực tiễn, giúp nâng cao độ an toàn, chất lượng, độ ổn định cung cấp điện; tiết giảm chi phí, nâng cao năng suất lao động, hiệu quả kinh doanh…

Lễ chuyển giao NSMO từ EVN, Uỷ ban Quản lý vốn Nhà nước tại Doanh nghiệp về Bộ Công Thương

Một thành tựu nổi bật khác của A0 trong suốt giai đoạn vừa qua là góp phần quan trọng trong việc vận hành thị trường điện cạnh tranh tại Việt Nam bằng việc điều hành trực tiếp giao dịch thị trường điện như phát điện cạnh tranh, bán buôn điện cạnh tranh minh bạch từ 1/7/2012. Hỗ trợ, hướng dẫn kỹ thuật cho các doanh nghiệp đầu tư nguồn, lưới điện; huy động các nguồn điện hợp lý, đặc biệt là các nguồn điện năng lượng tái tạo, góp phần tạo điều kiện cho các doanh nghiệp phát điện tham gia thị trường công bằng, minh bạch.

Với những thành tích đã đạt được, A0 đã được Đảng, Nhà nước trao tặng nhiều phần thưởng cao quý như: Huân chương lao động hạng III (Năm 2003), Huân chương lao động hạng II (Năm 2008), Huân chương lao động hạng III (năm 2008), Huân chương lao động hạng nhất (Năm 2013), Huân chương Lao động hạng Nhất (Năm 2014), Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ và nhiều Cờ thi đua, bằng khen của Bộ, ngành khác nhiều năm liền.

Đánh giá về vai trò, sứ mệnh cũng như thực thi nhiệm vụ trong suốt 30 năm hình thành và phát triển, Chủ tịch HĐTV EVN Đặng Hoàng An khẳng định: Trong suốt chặng đường phát triển, từ ngày quy mô hệ thống điện cả nước còn nhỏ, đến nay khi công suất hệ thống điện đã lên đến 80.000MW, đứng đầu ASEAN và đứng thứ 22 thế giới, các cán bộ, kỹ sư A0 đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, điều hành hệ thống điện và thị trường điện an toàn, tin cậy,góp phần quan trọng để EVN thực hiện tốt nhiệm vụ đảm bảo cung cấp điện ổn định, an toàn cho phát triển kinh tế - xã hội và đời sống nhân dân.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên thăm phòng điều khiển của Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia

Sứ mệnh mới khi ngành điện tiên phong trong kỷ nguyên vươn mình

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh, việc tách, thành lập và chuyển giao A0 về Bộ Công Thương là đòi hỏi khách quan, tất yếu của quá trình vận hành hệ thống điện quốc gia và thị trường điện cạnh tranh theo cơ chế thị trường đã được Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo tại Quyết định 168/QĐ-TTg năm 2017 phê duyệt Đề án Tái cơ cấu ngành điện giai đoạn 2016-2020, định hướng đến năm 2025; qua đó góp phần bảo đảm an ninh năng lượng, phục vụ phát triển kinh tế xã hội và đời sống dân sinh.

Theo điều lệ mới, NSMO chịu sự quản lý trực tiếp của Bộ Công Thương, thực hiện các chức năng mới như: Lập phương thức chỉ huy vận hành hệ thống điện quốc gia với mục tiêu an toàn, ổn định, tin cậy; góp phần đảm bảo mục tiêu cung cấp điện an toàn, ổn định, liên tục và đạt chất lượng cao cho các hoạt động kinh tế, chính trị, xã hội, an ninh, quốc phòng; đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia; Quản lý vận hành, điều hành, giám sát giao dịch thị trường điện cạnh tranh đảm bảo công bằng, minh bạch; Thực hiện các hoạt động đầu tư, hoạt động thương mại …phục vụ nhiệm vụ chuyên môn và bảo toàn vốn cùng nhiều nhiệm vụ khác.

Năm 2025 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, là năm tăng tốc, bứt phá, về đích, là năm cuối thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021-2025 và chuẩn bị, củng cố các yếu tố nền tảng, làm tiền đề để nước ta tự tin bước vào kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên vươn mình giàu mạnh, thịnh vượng của dân tộc.

Để thực hiện cao nhất các mục tiêu, chỉ tiêu, nhiệm vụ của kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025 (nhất là chỉ tiêu tăng trưởng GDP được Quốc hội giao là từ 6,5-7%, Chính phủ phấn đấu trên 8%) và kế hoạch 5 năm 2021-2025, tạo tiền đề hướng đến tăng trưởng kinh tế hai con số trong giai đoạn 2026 – 2030, bên cạnh các giải pháp vĩ mô, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu không để thiếu điện trong bất cứ tình huống nào.

Như vậy, bên cạnh việc thực hiện các chức năng mới thì nhiệm vụ của NSMO cũng hết sức nặng nề để đảm bảo chỉ huy, điều độ, vận hành hệ thống điện quốc gia, đảm bảo an toàn, an ninh cung cấp điện với kế hoạch dự kiến tổng sản lượng điện sản xuất và nhập khẩu toàn hệ thống năm 2025 đạt 347.5 tỷ kWh, tăng 12.2% so với năm 2024. Điều này càng thách thức khi Việt Nam đang triển khai Luật Điện lực mới từ 2025, Quy hoạch điện VIII (sẽ được điều chỉnh) và nhiều chiến lược năng lượng khác với quy mô, loại hình nguồn điện và lưới điện tăng lên, cùng với đó là sự chuyển dịch năng lượng và các tác động khác.

Mặc dù vẫn còn khó khăn, song lãnh đạo NSMO tin rằng, với sự chỉ đạo, hỗ trợ của Bộ Công Thương, cùng với sự chuẩn bị sẵn sàng bằng các giải pháp cụ thể; tinh thần đoàn kết, linh hoạt, sáng tạo của tập thế cán bộ, công nhân viên, NSMO sẽ tiếp tục hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, thực hiện tốt sứ mệnh "Trái tim của ngành Điện cả nước", làm nền tảng và động lực quan trọng cho sự nghiệp Công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Đưa Việt Nam tiến vào một kỷ nguyên mới, 1 kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.