Gỡ đầu ra cho nông sản Điện Biên - Bài 1: Khó chồng khó

Nhiều sản phẩm chủ lực được định hình

Tỉnh Điện Biên có diện tích tự nhiên trên 9.541km², trong đó diện tích sản xuất nông nghiệp chiếm hơn 75%, tương đương khoảng 120.000ha. Điện Biên có những điều kiện tự nhiên thuận lợi, khí hậu đa dạng, đất đai phù hợp với nhiều loại cây trồng.

Nhằm nâng cao các sản phẩm nông nghiệp trên địa bàn, bà Chu Thị Thanh Xuân – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Điện Biên cho biết, trong những năm qua, tỉnh đã tập trung tái cấu trúc ngành nông nghiệp, định hướng phát triển các sản phẩm chủ lực như lúa, cà phê, mắc ca, chè; Phát triển nông nghiệp hàng hóa theo chuỗi liên kết bền vững; đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, hướng tới nông nghiệp sạch, bền vững.

"Mục tiêu đến năm 2025, cơ cấu lại ngành nông - lâm nghiệp chiếm trên 14% GRDP của tỉnh. Giá trị sản xuất 1ha trồng trọt tăng từ 15% trở lên. Để đạt được mục tiêu, một trong những hoạt động chính của tỉnh là xây dựng và nhân rộng các mô hình nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao. Phát triển các sản phẩm OCOP (mỗi xã một sản phẩm). Tăng cường xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường tiêu thụ cho các sản phẩm" - bà Xuân cho hay.

Trong những năm qua, Điện Biên đã tập trung tái cấu trúc ngành nông nghiệp, định hướng phát triển các sản phẩm chủ lực như lúa, cà phê, mắc ca, chè; phát triển nông nghiệp hàng hóa theo chuỗi liên kết bền vững. Ảnh: Đỗ Nga

Bên cạnh đó, các chính sách hỗ trợ cho phát triển nông nghiệp của tỉnh hiện cũng tương đối đầy đủ. Ngoài việc hỗ trợ về tài chính, tỉnh cũng tăng cường việc chứng nhận, gắn mã số vùng trồng, chỉ dẫn địa lý cho các sản phẩm nông sản.

Nhờ sự quyết liệt từ chính sách, ngành nông nghiệp tỉnh đã có kết quả đậm nét hơn cả. Tỉnh đã hình thành vùng trồng cà phê, chè có quy mô bài bản như ở một số huyện như Tuần Giáo và Mường Ảng. Doanh nghiệp và hợp tác xã sẽ có điều kiện phát triển sản xuất, đảm bảo tiêu chuẩn và nâng cao giá trị gia tăng cho nông sản.

“Đến nay, Điện Biên đã sản xuất được 104 sản phẩm nông nghiệp, 72 sản phẩm đạt chứng nhận OCOP, trong đó có 5 sản phẩm 4 sao, 67 sản phẩm 3 sao và đặc trưng. Thu nhập của người dân từng bước được nâng cao” – bà Xuân thông tin.

Minh chứng, một trong những huyện đã trở thành điểm sáng về cà phê, chè trên địa bàn tỉnh là huyện Mường Ảng. Cà phê Mường Ảng đang ngày càng khẳng định vị thế trên thị trường cà phê Việt Nam, với những kết quả đáng ghi nhận về diện tích, quy mô, chất lượng và sự quan tâm của chính quyền địa phương, doanh nghiệp.

Chia sẻ với Báo Công Thương về tình hình sản xuất cà phê, chè trên địa bàn huyện, ông Nguyễn Phùng Thông - Phó trưởng phòng Phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Mường Ảng cho biết, từ năm 2007 khi huyện Mường Ảng được thành lập, huyện đã xác định cây cà phê là cây công nghiệp chủ lực của huyện. Sau quá trình nỗ lực phát triển, diện tích trồng cà phê hiện nay của huyện đạt tổng diện tích 3.015 ha; diện tích cho thu hoạch là 2.193 ha; diện tích kiến thiết cơ bản 822 ha. Năng suất trung bình đạt 10-15 tấn quả tươi/ha. Vòng lõi thâm canh tốt đạt trên 15 tấn quả tươi/ha.

Các sản phẩm cà phê đã được nhiều cơ sở sơ chế, chế biến sâu thành phẩm, tăng giá trị, khẳng định chất lượng. Cụ thể, hiện trên địa bàn huyện đã sản xuất được một số sản phẩm chế biến từ cà phê như: Cà phê bột Hà Chung (bột pha phin); Cà phê bột Minh Duy; Cà phê bột Chị Em; Cà phê hòa tan Adew; Cà phê phin Arabica Hải An…

"Cà phê Mường Ảng đã và đang dần khẳng định chỗ đứng, được người tiêu dùng đánh giá cao. Xác định cà phê là cây trồng chủ lực, huyện cũng đang tập trung phát triển thương hiệu cà phê Mường Ảng, quảng bá sản phẩm đến thị trường trong và ngoài nước. Để nâng cao sản lượng, địa phương cũng khuyến khích người dân mở rộng diện tích trồng cà phê, áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất để nâng cao năng suất và chất lượng” – ông Thông nói.

Nhiều sản phẩm đặc trưng, OCOP của tỉnh Điện Biên đã được người tiêu dùng biết đến và yêu thích. Ảnh: Đỗ Nga

Hay như tại huyện Tủa Chùa, những năm gần đây, bà con tại huyện đã đầu tư, mở rộng vùng trồng và hiện đã sản xuất được nhiều sản phẩm thế mạnh của huyện như trà xanh Shan tuyết cổ thụ Tủa Chùa, bạch trà Shan tuyết cổ thụ Tủa Chùa và trà xanh Shan tuyết. Đặc biệt, sau khi được công nhận đạt chuẩn OCOP (cuối năm 2019), sản phẩm chè Shan Tuyết Tủa Chùa (Diệp thanh trà) không chỉ ngày càng mở rộng thị trường tiêu thụ, giúp người dân xóa đói giảm nghèo, mà còn tạo điều kiện để du lịch địa phương phát triển du lịch khám phá, trải nghiệm với rừng chè cổ thụ hơn 8.000 cây.

Cùng với cây chè, cây bí xanh trở thành cây trồng chủ lực trong phát triển kinh tế cho bà con xã vùng cao Tìa Dình, huyện Điện Biên Đông. Giống bí xanh Tìa Dình là loại bí ruột đặc, quả chắc và ăn rất thơm, dễ bảo quản, phù hợp với việc vận chuyển đi xa là yếu tố thuận lợi trong khâu vận chuyển, bảo quản sản phẩm phân phối đi các tỉnh.

Quy mô sản xuất manh mún, nhỏ lẻ

Cũng theo bà Xuân, bên cạnh những kết quả tích cực, hiện tỉnh cũng đang đối diện với nhiều khó khăn trong quá trình canh tác. Khoảng 50% diện tích có độ cao trên 1.000m và 70% diện tích có độ dốc trên 25°, gây khó khăn trong việc trưng dụng các biện pháp canh tác hiện đại, quá trình mở rộng quy mô sản xuất, tiêu thụ và xây dựng thương hiệu sản phẩm OCOP vẫn đối mặt với nhiều thách thức.

“Sản lượng và khả năng đáp ứng đơn hàng vẫn còn hạn chế do quy mô sản xuất manh mún, nhỏ lẻ. Đơn cử như cà phê được thu hoạch từ cuối tháng 9 đến tháng 12. Các sản phẩm như lạc đỏ, bí xanh cũng mang tính mùa vụ. Bên cạnh đó, năng lực chế biến vẫn chưa đạt yêu cầu, phần lớn sản phẩm được bán dưới dạng thô, chế biến tinh còn hạn chế. Nhiều sản phẩm vẫn chưa tìm được thị trường ổn định do thụ động trong công tác quảng bá, chưa bắt nhịp với chuyển đổi số” – bà Xuân nói.

Không giấu được nỗi niềm trăn trở, ông Nguyễn Văn Hưng - Giám đốc Hợp tác xã chế biến nông sản Điện Biên - cho biết: “Chúng tôi đã đầu tư rất nhiều vào dây chuyền sản xuất cho gạo Séng Cù. Tuy nhiên, doanh nghiệp gặp khó trong tìm thị trường tiêu thụ. Chúng tôi rất muốn đưa sản phẩm ra thị trường lớn hơn, nhưng không có mối liên kết với các siêu thị hay cửa hàng lớn”.

Bà Chu Thị Thanh Xuân – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Điện Biên. Ảnh: Đỗ Nga

Ông Nguyễn Văn Hưng cũng cho rằng, áp lực tài chính đang đè nặng lên hợp tác xã, khi mà chi phí sản xuất ngày càng tăng trong khi doanh thu lại giảm sút. Thêm nữa, cơ sở hạ tầng tại các vùng nông thôn Điện Biên còn khó khăn, đặc biệt là giao thông và hệ thống kho bãi. Việc vận chuyển nguyên liệu và sản phẩm gặp nhiều trở ngại, làm tăng chi phí sản xuất và giảm sức cạnh tranh. Ngoài ra, trình độ kỹ thuật và tay nghề của lao động địa phương còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng và tính đồng đều của sản phẩm khi mở rộng sản xuất.

Để khắc phục những khó khăn trên, theo Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Điện Biên: “Sở đã triển khai nhiều giải pháp. Trước hết, chúng tôi xác định việc phát triển phải bám sát vùng nguyên liệu, tăng cường liên kết giữa doanh nghiệp, hợp tác xã và người dân. Hiện nay, định hướng đang tập trung vào vùng lúa chất lượng cao 10.000 ha ở Điện Biên và Hoàng Tôn Giáo, 4.500 ha cà phê tại Mường Ảng và phát triển thêm ở Điện Biên Đông".

Các sản phẩm trên địa bàn hiện gặp khó trong mở rộng quy mô sản xuất, tiêu thụ và xây dựng thương hiệu sản phẩm. Ảnh: Đỗ Nga

“Cùng với đó, chúng tôi tiếp tục đầu tư vào khoa học công nghệ, quản lý vùng nguyên liệu, ứng dụng công nghệ cao và tăng cường chế biến để nâng cao giá trị sản phẩm. Tại Điện Biên, một trong những thách thức lớn nhất trong nông nghiệp là vấn đề chế biến. Hiện nay, chất lượng sản phẩm nông nghiệp vẫn phụ thuộc rất nhiều vào quá trình sơ chế, do đó giá trị gia tăng chưa cao. Nhằm khắc phục nhược điểm này, chúng tôi đang tăng cường hỗ trợ bà con trong việc hoàn thiện mẫu mã, bao bì sản phẩm, quảng bá trên các kênh thông tin và tham gia hội chợ, xúc tiến thương mại” – bà Xuân nói.

Bên cạnh đó, bà Xuân nhấn mạnh: "Chúng tôi nhận thấy tiềm năng của sản phẩm đặc trưng, OCOP tại Điện Biên là rất lớn, nhưng để mở rộng quy mô, cần sự đầu tư đồng bộ từ hạ tầng đến công nghệ. Nhà nước đã có chính sách hỗ trợ, song nguồn lực còn hạn chế, chưa đáp ứng hết nhu cầu của các chủ thể. Trong thời gian tới, tỉnh sẽ ưu tiên xây dựng các mô hình sản xuất liên kết để giải quyết bài toán này”.

Bài 2: Định vị từ thương hiệu